BİLMEK KORUMAKTIR / DÜNYA HALİ / SİMA ÖZKAN (9 EYLÜL 2022)

Bu hafta konumuz, iklim krizini konu edinen çocuk kitapları ve çocuk edebiyatındaki Greta etkisi. Observer’da yayımlanan bir makaleye göre, Birleşik Krallık’ta özellikle çocuk yayıncıların “Greta Thunberg etkisi” dediği şeyin bir parçası olarak gençleri gezegeni kurtarmaya teşvik etmeyi amaçlayan kitaplarda bir patlama yaşandı. Paylaşılan verilere göre, iklim krizine, küresel ısınmaya ve yaban hayatına dair yayımlanan yeni çocuk kitaplarının sayısı son bir yılda iki katından fazla arttı. Satışlar da ikiye katlandı. Çevre sorunları hakkında kitap okuyan gençlerin ve çocukların sayısındaki büyük artıştan ülkemiz de nasibini aldı ve raflardaki çeşitlilik, hem kurgu hem kurgu dışı alanında her geçen gün artıyor. Çünkü, bilmek korumaktır.

Bu hafta, yakın zamanda kitabı yayımlanan ve iklim krizine odaklanan, usta bir yazarla yaptığım kısa bir röportaja da yer vermek istedim. Şiir, öykü, masal, roman türlerinde doksanın üzerinde kitap yazmış olan Mavisel Yener, en yeni kitabı “İklim’i Ne Değiştirdi Böyle?”de değişen iklime eğildi ve aşırı… aşırı… aşırı tüketilen her şeyin yuvamız Dünya’mızı üzdüğünü öğrenen ve gezegenimiz için bir şeyler yapmaya kendi evlerinden başlayan iki kardeşin hikâyesini anlattı. İşte kitaba dair sohbetimiz…

• İklim krizi hakkında çocuklara yazmaya ilk nasıl karar verdiniz?

Çocukların ilham alabileceği, eğleneceği, düşüneceği, tartışıp fikir yürütebileceği, yaratıcı düşünme yetisini kullanabileceği, aynı zamanda kitap okumayı sevebileceği, çevre ve iklim konusunda yaşanan sorunlara kayıtsız kalınmaması yönünde iletiler veren bir kitap hazırlamak istedim. Çünkü iklim ve biyoçeşitlilik krizi konusunda tarihi bir dönüm noktasında olduğumuzu düşünüyorum.  İklim’i Ne Değiştirdi Böyle, küresel iklim sorununun ortaya çıkmasında ve çözümünde insanın rolünü aile ve aile ilişkileri üzerinden anlatan mizahi bir öykü kitabı. Kurguyu, sorumluluğu doğrudan çocuk karakterlere yükleme hatasına düşmeden, bu sorumluluğun hepimize ait olduğunu duyumsatarak yaptım. “Redhouse Kidz” konuya duyarlı davranarak kitabı en güzel biçimde yayımladı, “Öykü Akarca” harika resimler yaptı.

• Kitapta belirttiğiniz, “İklim daha da değişirse kuraklık, kıtlık, sert hava olayları gibi pek çok sorun yaşayabiliriz,” ifadesi aslında son birkaç yıldır ülkemizde ciddi şekilde deneyimlemeye başladığımız çevre sorunları… Peki sizce iklimi ne değiştirdi böyle?

İklim krizine neden olan sosyo-ekonomik modellerden başlayarak, yasaların yetersizliğine, yeryüzünü hor kullanan egemen sınıfların duyarsızlığına dair uzun bir yanıt verebilirim size. Ama bu kitapta çocuklara söylediğim tek şey var: “Her şeyi değiştirmeye hazır mısın?” Kahramanlarımız İklim ile Asaf, aileleriyle birlikte nasıl bir aktivist davranış sergiliyorlar, bunu kitapta görüyoruz. İpucu verir gibi olmasın ama, kitapta “iklim” sözcüğü aynı zamanda özel isim olarak da kullanılıyor. İklim ve kardeşi Asaf adındaki karakterler üzerinden yaptığım metaforda, iklimi neyin değiştirdiği ve çözüm yollarıyla ilgili farkındalık oluşturmaya çalıştım.

• Sizin atıklarınızı azaltmak, tüketim alışkanlıklarınızı değiştirmek adına yaptığınız seçimler nelerdir?

Sizi, bizim evin bodrumuna davet etmek isterdim. Orası bir tamir atölyesi gibi. Kullanmadığımız her türlü eşyayı orada işe yarar hale getiriyor eşim; yenisini almak yerine eskisini tamir etmek hem zevkli hem de çevre adına çok önemli. İzmir’de bahçeli bir evde yaşadığımız için, pek çok ürünü kendimiz yetiştiriyor, toprağın veriminden yararlanıyoruz; sebze yıkadığımız suları lavaboya dökmek yerine bitkilere veriyoruz. Çöplerimizi ayrıştırıyoruz, neredeyse bütün atıkları gübreye çeviriyoruz. Böcek ilaçlarının kuşlara ve diğer canlılara zarar verdiğini biliyor, bahçemizde kimyasallar kullanmıyoruz.

• İklim kriziyle mücadelede çocuklara önerebileceğiniz ilk bireysel çözüm nedir?

İklim ve biyoçeşitlilik krizi konusunda tarihi bir dönüm noktasında olduğumuzu düşünüyorum.  Kendimizi, canlılar âlemini bu krizden kurtarabilmek için belki de son şansımızı kullanıyoruz. Bireysel çözümler de çok önemli. Örneğin her çocuk bir çevre aktivisti olup bilgilerini başkalarıyla paylaşabilir. Evdeki yetişkinlere, ihtiyacımızdan fazlasını almamak, diş fırçalarken musluğu açık tutmamak, klima kullanmak yerine pencere açmak gibi öneriler sunabilirler. Her çocuk bu öncülüğü yapsa, yetişkinler de belki kendilerine çeki düzen verirler.

• Kitapta, “Hepimiz her şeyden sorumluyuz aslında,” diye belirttiğiniz gibi siz de sorumlu olduğunuzu düşündüğünüz noktaları kendi evinizde değiştirmeye çalışırken ailenizden bu konuda destek almakta zorlanıyor musunuz? 

Hayır, hiç zorlanmadım, eşim doğa dostu evler tasarlayan bir mimar olduğu için bu konuda beni de bilinçlendirdi; çocuklarımıza da rehberlik ediyor. Bu konuda birimiz pes edecek olsa diğeri onu uyarıyor. Kitabımda da söylediğim gibi, daha iyi bir gelecek için hepimiz her şeyden sorumluyuz.

Ve bilmek korumaktır diyen her yaştan çocuklar ile oyundaşları için ilk iklim krizi kitaplığı!

📚 İklim’i Ne Değiştirdi Böyle?, Mavisel Yener, Resimleyen: Öykü Akarca, Redhouse Kidz, 8+ yaş